Bezsilność człowieka wobec nieszczęścia (Treny od XV do XVIII).
Treny XV, XVI i XVII to utwory będące wyrazem bezsilności człowieka wobec spotykającego go nieszczęścia.
W Trenie XV Kochanowski po raz kolejny, tym razem obszerniej, przywołuje postać Niobe – która utraciła swoje liczne potomstwo z powodu gniewu Apolla i Diany, jakim bogowie zapałali, gdy Niobe wynosiła się z powodu liczebności potomstwa ponad Latonę. Poeta stwierdza, że nawet zamiana Niobe w kamień nie jest w stanie ukoić bólu matki, jaki w sobie nosi („Jednak i pod kamieniem żywią skryte rany”).
W Trenie XVI Kochanowski zwraca się do Cycerona – słynnego rzymskiego retora i filozofa. Kwestionuje autorytet starożytnego mówcy, oskarżając go o fałszywość i złudność wypowiadanych i propagowanych przez niego nauk. Wskazuje także na rozbieżność filozofii i praktyki życiowej Cycerona. Cycero bowiem twierdził, iż dla mędrca wygnanie nie jest żadną tragedią, gdyż mędrzec to obywatel całego świata. Jednak, kiedy sam został wygnany, ogromnie rozpaczał. Podobnie (wbrew swoim naukom) nie umiał pogodzić się ze śmiercią córki Tulli, o czym świadczy między innymi jego Scholia oraz Księga o pocieszeniu.
Tren XVII i XVIII z kolei zbliżają się w swej poetyce do psalmu i prowadzą w efekcie do trudnej, ale coraz bliższej zgody na boskie wyroki i nieszczęścia życia. W Trenie XVII podmiot liryczny poszukuje winy we własnym zachowaniu, błaga Boga o łaskę i litość. Chce, by Pan wybaczył mu jego wybryki, których dopuścił się w rozpamiętywaniu śmierci córki. Ojciec-poeta dochodził przecież chwilami do słów graniczących z bluźnierstwem, posuwał się do krytyki najwyższych, świętych wręcz, wartości. Tren XVIII można uznać za swoiste opamiętanie. Jedynym usprawiedliwieniem, które poeta przywołuje, jest to, że w nieszczęściu człowiek potrafi się opanować, o czym podmiot liryczny wspomina w Trenie XVII: „Bo, mając zranioną duszę, Rad i nierad płakać muszę”.